Mental sağlık duygusal, psikolojik, davranışsal ve sosyal uyumunuzu ve refahınızı içerir. Ruh sağlığı olarak da adlandırılan mental sağlık düşünme, hissetme ve hareket etme şeklimizi doğrudan etkiler. Ayrıca stresle nasıl başa çıkacağınızı, başkalarıyla nasıl iletişim kuracağınızı ve nasıl seçim yapacağınızı belirlemeye yardımcı olur.
Mental sağlık, çocukluktan yetişkinliğe kadar hayatın her aşamasında önemlidir. Hayatta birçok faktör zihinsel sağlık sorunlarına neden olabilir. Yaşadığınız zihinsel sağlık sorunları, düşünce, duygu ve davranışlarınızı etkileyebilir. Bu yüzden ruh sağlığı, bireylerin ve toplumun esenliği ve etkili işleyişi için esastır. Ruh sağlığının korunması ve iyileştirilmesi için insan sağlığı ve dengeli beslenme arasındaki ilişki büyük bir öneme sahiptir.
Mental Sağlık Nedir?
Mental sağlık, kişinin duygusal ve davranışsal işlevlerini tatmin edici düzeyde sürdürebildiği bir refah halidir. Pozitif psikoloji ve bütünlük perspektifinden bakıldığında ruh sağlığı, bireyin hayattan zevk alma, yaşam aktivitelerini ve esnekliğini dengelemesiyle doğrudan ilişkilidir. Dünya Sağlık Örgütü’ne (WHO) göre mental sağlık, diğer özelliklerin yanı sıra öznel iyi oluş, öz-yeterlik, özerklik, rekabet edebilirlik ve bir kişinin entelektüel ve duygusal potansiyelini gerçekleştirme becerisini içerir.
Dünya Sağlık Örgütü ayrıca kişisel refahın kişinin kendi yeteneklerini fark edebilmesini, günlük stresle başa çıkabilmesini, üretkenliği artırabilmesini ve topluma fayda sağlayabilmesini içerdiğine dikkat çeker. Kültürel farklılıklar, sübjektif değerlendirme ve rekabet eden profesyonel teorilerin tümü, ruh sağlığının tanımını etkiler. Mental sağlık ve refahının zayıf olduğu durumların kişiye fiziksel olarak yansıması baş ağrıları, sindirim hastalıkları, cilt reaksiyonları, genel ağrı, cinsel işlev bozukluğu, çarpıntı ve nefes darlığı şeklinde ortaya çıkabilir.
Mental Hastalıkların Sebepleri
Mental hastalık ve rahatsızlıklar, fiziksel sağlık ve hastalık gibi pek çok şekilde ortaya çıkabilir. Tüm bunlar oluşurken, birbirini etkileyen psikolojik, sosyal ve biyolojik faktörlerden etkilenir. Doğum öncesi nedenler arasında kalıtım en önemli faktördür. Ailede mental sağlık hastalıkları öyküsü olan kişilerin varlığı mental hastalık ve rahatsızlık riskini artırabilir.
Ayrıca kromozomal hastalıklar (Down sendromu gibi), metabolik hastalıklar (hipotiroidizm gibi), gebelik sırasında annede görülen enfeksiyonlar (kızamıkçık, toksoplazmoz gibi) veya diğer gebelik faktörleri (alkol ve madde kullanımı, yetersiz beslenme, plasenta sorunları gibi) uzun vadede mental hastalıklara neden olabilir.
Doğumla ilişkili nedenler arasında ise erken doğum, düşük doğum ağırlığı, doğum yaralanmaları ve doğumda bulaşan enfeksiyonlar ileride mental rahatsızlıkların oluşma riskini artırabilir. Doğum sonrası nedenler arasında travma, doğum sonrası enfeksiyon, stimülasyon eksikliği ve yetersiz beslenme yer alır.
Ruhsal sağlığa beslenmenin katkısı en aşikar ancak en ihmal edilmiş unsurdur. Doğru beslenme ruhsal sağlık açısından elzemdir; “yemek- duygu durum” arasındaki bağlantıya dikkat etmemiz hayatımıza büyük katkı sağlayacaktır.
Mental Sağlığınızı Nasıl Koruyabilirsiniz?
Kişinin yaşadığı çevre ve toplumla olan ilişkisi onun sosyal yönünü oluşturur. Kişi yaşamını ailesi, yakın çevresi, içinde yaşadığı toplum ve yaptığı iş ile yakın etkileşim içinde sürdürür. Bu ilişkilere ilişkin etkileşimlerde denge, uyum ve doyum varsa mental sağlık seviyesi korunabilir ve gelişebilir. Mental sağlığa en büyük katkıyı sağlayan fakat ihmal edilen bir unsur da sağlıklı ve dengeli beslenmedir. Sağlıklı ve dengeli beslenme hem fiziksel hem de zihinsel sağlık açısından elzemdir. Mental sağlık ve dengeli beslenme arasındaki bağlantıya dikkat etmemiz hayatımıza büyük katkı sağlayacaktır.
Zihinsel ve ruhsal sorunlar kişilerin yaşam kalitelerini önemli ölçüde etkileyebilir. Zihinsel olarak kendini iyi hissetmeyen bir kişinin farkında olmadan fonksiyonlarını, konsantrasyonu ve iletişim kurma yeteneği azalabilir ve günlük hayattaki performansı düşürebilir. Kişilerarası ilişkileri bozulabilir, uyku kalitesi ve buna bağlı olarak fiziksel dayanıklılığı düşebilir.
Günlük hayatında halsizlik, gün içinde yorgun hissetme, unutkanlık, enerji eksikliği, hayattan eskisi gibi zevk alamama, değersiz düşünceler ve kaygı ile karşılaşabilir. Daha iyi bir mental sağlık seviyesi için dikkat edilmesi gereken temel yöntemler aşağıdaki şekildedir:
- İnsan sağlığı ve dengeli beslenme arasındaki uyumu korumak için kendinizi iyi hissedeceğiniz, sağlıklı ve dengeli bir şekilde beslenmeye özen gösterin.
- Düzenli bir yaşam tarzı ile sağlığınızı koruduğunuzdan emin olun.
- Kendinizi fiziksel olarak aktif tutmalı, mümkün olduğunca düzenli olarak yürümeli, yüzmeli veya diğer spor aktiviteleri yapın.
- En sevdiğiniz hobileri belirleyip onlar için haftada en az bir gününü ayırın.
- Günde ortalama 7-8 saat uyumaya dikkat edin.
- Alkol tüketimini minimum da tutup bedeninizi yüksek alkol alımı ile yormaktan kaçının.
- Uzun süre aç kalmamaya özen gösterin.
- Sosyal medya ve internet kullanımını sınırlandırarak zihninizi dinlendirmeye özen gösterin.
- Günde en az yarım saat kitap veya gazete okumalı ve mümkün olduğunca telefon görüşmelerini azaltmaya çalışın.
- Rahatlatıcı müzik dinleme, meditasyon ve yoga gibi fiziksel ve zihinsel rahatlama sağlayacak aktivitelere zaman ayırın.
Mental Sağlık ve Dengeli Beslenme Arasındaki İlişki
Yiyecek tercihleri ve seçimleri çevresel, kültürel, genetik, sosyal ve duyusal değişkenlerle ilgilidir. Yemek seçimi bir öğrenme davranışıdır. Yemek yeme şekileri çocukluk döneminde oluşmaya başlar ve bir ömür boyu değişiklik gösterebilir. Bu yüzden kronik hastalıkların oluşumunun önlenmesinde sağlıklı beslenmeye yönelik davranış değişiklikleri, anahtar bir rol oynar. Bu açıdan insan sağlığı ve dengeli beslenme arasındaki ilişkiye özen gösterilmelidir.
Yiyecekler ruh halini, davranışı ve beyin fonksiyonlarını etkileyebilir. Çünkü tüketilen belirli gıdalar sinirler arası iletişimi sağlayan nörotransmitterlerin öncüleri olduğundan, beynin kimyasal bileşimini ve beyin fonksiyonlarını etkiler. Beslenme kalitesine göre mental sağlık, ruh hali, uyku düzeni ve düşünme yeteneği değişecektir.
Örneğin aç kalan kişiler anlık olarak sinirli bireylere dönüşür. Beyin, istirahatte bile güçlü metabolik aktiviteye sahip bir organdır. Enerjinin %20-30’unu kullanır. Bu nedenle beynin enerji ve beslenme ihtiyacı oldukça fazladır. İnsan sağlığı ve dengeli beslenme arasındaki ilişki sadece fiziksel beslenmeyi kapsamaz. İyi bir mental sağlık için kişi hem fiziksel hem de ruhsal olarak doğru beslenmelidir.
Ergenlik yıllarında ortaya çıkan sıkıntılı ruh halinin, genç yaşlarda sağlıklı beslenme alışkanlıklarının kazanılmasıyla azaldığı görülmüştür. Doğru beslenme bir hayat boyu sağlıklı bir ruhsal hayat için özellikle bu yaşlarda önemlidir; böylelikle doğru duygusal ve fiziksel büyüme ve gelişme elde edilebilir.
Mental Sağlığı Desteklemek için Hangi Besinleri Tüketmelisiniz?
Araştırmalar her gün taze meyve ve meyve suyu tüketen insanların ruh sağlığı yerinde olan insanların toplamının üçte ikisini oluşturduğunu gösteriyor. Bu eğer ruh sağlığınızı lehinize çevirmek istiyorsanız, taze, doğal ve çiğ besinleri tercih etmeniz de fayda var. Böylelikle tabağınızın çeşitlenmesinin yanı sıra ruhunuz da geniş spektrumlu besinler ile tam anlamıyla doyacaktır.
Eğer gün boyu uzun süre yemek yemiyorsanız kan şekeri seviyelerinizde ciddi oynamalara neden oluyorsunuz demektir. Glukoz beynin yakıtı olduğundan kan şekeri seviyesinde düşüş zihinsel yetilerde ve duygu durumlarında düşüş anlamına gelir. Gün boyu belirli aralıklarla düzenli beslenin. Günde 2 kere büyük öğünler yerine tercihen 2-3 saat arayla küçük öğünleriniz olsun. Bu kan şekerinizi kontrol altında tutacak ve vücudun kendini yenileme özelliğini destekleyecektir.
Gün içinde yeterli düzeyde su içmeniz önemli, çünkü susuzluk duygularınızın dolayısıyla davranışlarınızın değişmesine neden olacaktır. Alkol sisteminizde bulunan toksinleri arttırır, bu nedenle vücut tüm besleyici öğeleri bunlardan arınmak için kullanır. Sonuç olarak vücudun besin rezervleri tükenir, besin eksikliği ortaya çıkar. Besin eksikliği kötü ruh hali, tahammülsüzlük ve depresyondan ve hatta bazı uzun-dönem ciddi ruhsal bozukluklardan da sorumlu tutulmaktadır.
Ergenlik yıllarında başlayan birçok ruhsal hastalığın, genç yaşlarda sağlıklı beslenme alışkanlıklarının kazanılmasıyla azaldığı görülmüştür. Doğru beslenme bir hayat boyu sağlıklı bir ruhsal hayat için özellikle bu yaşlarda önemlidir. Böylelikle doğru duygusal ve fiziksel büyüme ve gelişme elde edilebilir.
Araştırmalar ilaç tedavisinin değil, doğru beslenmenin ruh sağlığını korumada ön planda tutulması gerektiğini göstermiştir. Bilindiği gibi, önlem almak tedavi etmekten daha iyi sonuç verir. Bu gerçek ruh sağlığı için de geçerlidir. Hayatın erken yıllarında sağlıklı beslenme alışkanlıkları kazanmak ve insan sağlığı ve dengeli beslenme arasındaki bağlantıyı kurmak, kişiyi ileri yaşlarda ortaya çıkabilecek bir ruhsal bozukluk başlangıcında ilaç kullanmaktan koruyacaktır.
Yeterli sıklıkta yemek yiyin
Eğer gün boyu uzun süre yemek yemiyorsanız kan şekeri seviyelerinizde ciddi oynamalara neden oluyorsunuz demektir. Glukoz beynin yakıtı olduğundan kan şekeri seviyesinde düşüş zihinsel yetilerde ve duygu durumlarında düşüş anlamına gelir! Gün boyu belirli aralıklarla düzenli beslenin. Günde 2 kere büyük öğünler yerine tercihen 2-3 saat arayla küçük öğünleriniz olsun. Bu kan şekerinizi kontrol altında tutacak ve sizi yenileyecektir.
Bol meyve ve sebze tüketin
Araştırmalar her gün taze meyve ve meyve suyu tüketen insanların ruh sağlığı yerinde olan insanların toplamının üçte ikisini oluşturduğunu gösteriyor. Bu eğer ruh sağlığınızı lehinize çevirmek istiyorsanız, taze, doğal ve çiğ besinleri tercih etmeniz gerektiğini gösteriyor. Böylelikle tabağınızın çeşitlenmesinin yanı sıra ruhunuz da geniş spektrumlu besinler ile tam anlamıyla doyuyor! Aynı sonuçlar taze sebze ve salata yediğiniz zaman da geçerli…
Sağlıklı yağları tercih edin
Optimum sağlık için pişmemiş yiyeceklerde soğuk preslenmiş, sızma bitki bazlı yağları veya zeytinyağını, pişmiş yiyeceklerde Hindistan cevizi yağını tercih edebilirsiniz. Hindistan cevizi yağı dışındaki yağları sıcak kullanmak onların moleküler yapılarını değiştirerek onları potansiyel kanserojenler hale getirir.
Tam tahılları tercih edin
Taze, organik ve çiğ filizler, yeşil sebze suları, buğday çimi, kabuklu yemişler, tohumlar, tahıllar ve fonksiyonel gıdaları tercih etmek, optimum sağlık için vücuda gerekli antioksidanları, vitaminleri, mineralleri ve bitki bazlı proteinleri sağlar. Çözünmeye lifler tam tahıllı gıdalarda, kuruyemişlerde ve baklagillerde bulunur ve bağırsak sağlığını destekler.
Sağlıklı İçeceklerin Mental Sağlığınıza Etkileri
Gün içinde yeterli düzeyde su içmeniz önemli, çünkü susuzluk duygularınızın dolayısıyla davranışlarınızın değişmesine neden olacaktır. Diğer sıvıların alımıyla ilgili birkaç uyarı: alkol sisteminizde bulunan toksinleri arttırır, bu nedenle vücut tüm besleyici öğeleri bunlardan arınmak için kullanır. Sonuç olarak vücudun besin rezervleri tükenir, besin eksikliği ortaya çıkar. Besin eksikliği kötü ruh hali, tahammülsüzlük ve depresyondan ve hatta bazı uzun-dönem ciddi ruhsal bozukluklardan da sorumlu tutulmaktadır.
Doğru Beslenme İlaç Tedavisinden Daha mı Etkili?
Araştırmalar ilaç tedavisinin değil, doğru beslenmenin ruh sağlığını korumada ön planda tutulması gerektiğini göstermiştir. Bilindiği gibi, önlem almak tedavi etmekten daha iyi sonuç verir; bu gerçek ruh sağlığı için de geçerlidir. Hayatın erken yıllarında sağlıklı beslenme alışkanlıkları kazanmak kişiyi ileri yaşlarda ortaya çıkabilecek bir ruhsal bozukluk başlangıcında ilaç kullanmaktan koruyacaktır.
Mental Sağlığınızı Desteklemek için Nelerden Kaçınmalısınız?
Düzenli bir uyku programı oluşturun ve yeterli uyku süresine özen gösterin. Dengeli bir beslenme planı takip ederek vücudunuzun ihtiyaç duyduğu besinleri alın. Düzenli olarak egzersiz yapmaya özen gösterin, çünkü fiziksel aktivite mental sağlığı olumlu yönde etkileyebilir.Zararlı alışkanlıklardan uzak durun ve bağımlılık riskini azaltmak için destek arayın.
Stresli durumlar ve stres kaynaklarından mümkün olduğunca uzak durmaya çalışın ve stres yönetimi teknikleri öğrenin. Sosyal bağlantılarınızı güçlendirin ve yalnızlık hissini azaltmak için sevdiklerinizle zaman geçirin.Negatif etkileri olan ilişkilerden uzaklaşın ve destekleyici, sağlıklı ilişkilere odaklanın.
Mental Sağlık Hakkında Sık Sorulan Sorular
Mental sağlık neden bozulur?
Mental sağlık, birçok faktöre bağlı olarak bozulabilir. Stres, travma, genetik predispozisyon ve çevresel etkiler gibi faktörler, mental sağlık sorunlarının ortaya çıkmasına katkıda bulunabilir.
Daha iyi bir mental sağlık için ne yapılmalı?
Mental sağlığın korunması ve iyileştirilmesi için düzenli egzersiz yapmak, sağlıklı bir beslenme düzeni izlemek, destekleyici ilişkiler kurmak, stres yönetimi becerilerini geliştirmek ve profesyonel yardım almak önemlidir.
Mental ve ruhsal aynı şey mi?
Mental ve ruhsal terimleri benzer anlamlara sahiptir. Her ikisi de bireyin duygusal ve zihinsel sağlığını ifade eder.
Mental depresyon nedir?
Mental depresyon, yoğun üzüntü, umutsuzluk hissi ve ilgi kaybı ile karakterize edilen yaygın bir ruh hali bozukluğudur. Depresyon, günlük işlevsellik üzerinde olumsuz bir etkiye sahip olabilir ve tedavi gerektirebilir.
